صنایع دستی در هر کشور نشانگر فرهنگ و آداب و رسوم و پیشینه تاریخی آن کشور است. کشور ما با داشتن دیرینه تمدنی و فرهنگی و تجلی آن در قالب صنایع دستی و هنری متنوع و بی نظیر همواره از جایگاه ویژه ای در جهان برخوردار بوده است. در کشور ما وجود تنوع در قومیت ها و آداب و رسوم و فرهنگ ها سبب شده از بین ۴۶۰ رشته صنایع دستی که در جهان شناخته شده ۳۶۰ رشته در ایران بهصورت فعال بوده و یا سابقه تولید در آن وجود داشته است. بهعبارت دیگر می توان ادعا کرد که کشور ایران با این پیشینه غنی فرهنگی و هنری یک ابرقدرت در عرصه بین المللی صنایع دستی است.
در حال حاضر ایران به لحاظ تولید صنایع دستی در جهان در رتبه سوم قرار دارد و به عقیده کارشناسان این حوزه شایستگی این کشور قرار گرفتن در رتبه اول تولید صنایع دستی در سطح بین المللی است؛ اما محقق شدن این امر مستلزم حمایت و پشتیبانی مسئولین کشور از این بخش است، چراکه اکنون کشورهایی همچون هند، چین، اندونزی، تایلند و نپال رقیبان سرسختی برای کشور ما محسوب می شوند. این کشورها با سرمایه گذاری در بخش صنایع دستی هرساله درآمدزایی بالایی را برای کشور خود ایجاد کرده و از این طریق توانسته اند مشکل اشتغال به خصوص در بخش روستایی را تا حد زیادی برطرف کنند.
در شرایط کنونی حضور در عرصه رقابت بین المللی تولید صنایع دستی ، بیش از گذشته نیازمند برنامهریزی های دقیق و مؤثر در این حوزه است؛ اما به عقیده کارشناسان صنایع دستی کشور در طول سال های اخیر نه تنها در عرصه این رقابت موفقیت چندانی کسب نکردیم، بلکه برخی از جایگاههای بین المللی خود در بخش صنایع دستی را نیز ازدست دادهایم.
متأسفانه یکی از عواملی که در چند سال اخیر سبب تعطیل شدن بسیاری از کارگاه های تولید صنایع دستی در شهرها و روستاها شده، واردات غیرقانونی صنایع دستی به کشور است. به عقیده مسئولین این حوزه ۹۵ درصد از واردات صنایع دستی به کشور قاچاق بوده و درصد کمی از واردات صنایع دستی بهطور رسمی و قانونی است.
بر طبق آمار رسمی در سال ۹۳، ۱۲ میلیون دلار کالای قاچاق صنایع دستی از طریق مرزهای کشور واردشده و از این رقم حدود ۶ میلیون دلار آن مربوط به واردات صنایع دستی از کشور چین است. واضح است کالاهای قاچاقی که از کشور چین وارد می شوند، غالباً با کپی برداری از صنایع دستی ایران و با کیفیتی نازل و قیمتی پایین عرضه شده و عدهای از افراد نیز به همین دلیل این کالاها را خریداری می کنند.
بر طبق مشاهدات میدانی از بازار نقش جهان در اصفهان و سایر بازارهای سنتی شهرهای کشور، متأسفانه کالاهای وارداتی از کشور چین، ترکیه و تایلند بسیار زیاد به چشم می خورد. این در حالی است که بسیاری از گردشگران خارجی که باهدف خرید صنایع دستی اصیل ایرانی به کشور ما سفر می کنند، در بازارهای سنتی ما با این نوع کالاهای دست دوم وارداتی مواجه می شوند و گاه فروشندگان، این نوع کالاهای غیر اصل را به عنوان صنایع دستی تولید ایران به توریست ها عرضه می کنند. ازاینجهت مهمترین آسیب به صنایع دستی تولید ایران وارد می شود، چراکه گردشگران با خرید صنایع دستی تولید چین و سایر کشورها بهعنوان صنایع دستی ایرانی اعتماد خود نسبت به مرغوبیت و کیفیت این محصولات را از دست می دهند و این مسئله اصالت و کیفیت صنایع دستی ایران را در عرصه بین المللی تضعیف می کند.
در این میان لطمه جدی ناشی از واردات کالاهای قاچاق متوجه هنرمندان و صنعتگران این عرصه است و متأسفانه هرروزه شاهد تعطیلی تعدادی از کارگاه های تولید صنایع دستی در سطح کشور هستیم و بهتبع آن بسیاری از فرصت های اشتغال که می توانستیم با برنامه ریزی مناسب در این بخش ایجاد کنیم، رفته رفته از دست می رود و رونق تولیدات بخش روستایی و عشایری کاهش خواهد یافت.
بر طبق تحقیقات میدانی و به اذعان برخی از فروشندگان صنایع دستی، مردم کشورمان حاضر به پرداخت مبالغ بالایی برای خرید صنایع دستی اصیل ایرانی نیستند و شاید استقبال و خرید از صنایع دستی وارداتی بهخصوص از کشور چین بهاین علت باشد. از سوی دیگر گاهی اوقات مردم توانایی تشخیص صنایع دستی داخلی و وارداتی را ندارند و این ضعف به کمبود شناخت و اطلاعات آنان در این حوزه برمی گردد که لازم است مسئولین این حوزه با همکاری رسانه های جمعی و ازجمله صداوسیما، ارزشمندی و فرهنگ خرید صنایع دستی اصیل ایرانی را در سطح جامعه نهادینه سازند.
به نظر می رسد اکنون که سایر کشورها نیز به ارزش و جایگاه فرهنگی و اقتصادی صنایع دستی در پیشرفت و توسعه کشورشان پی برده و در این رقابت بین المللی واردشده اند، مسئولین این حوزه و هنرمندان صنایع دستی باید بیشازپیش همت و تلاش خود را در جهت ارتقای کیفیت و مرغوبیت تولید این محصولات بهکارگیرند و دولت نیز با اعمال قوانین سخت گیرانه و افزایش تعرفه های واردات صنایع دستی در جهت حمایت از هنر و هنرمند ایرانی گام بردارد.