یکی از مزیت های نسبی اقتصادی در کشور ما با توجه به پیشینه تمدن و فرهنگ دیرپا، صنایع دستی و سنتی موجود در روستاها و شهرهای کوچک است. این هنر-صنعت که در گوشه گوشه این کشور ردپایی از آن دیده می شود، بیانگر ذوق، خلاقیت و هنرمندی مردم روستاها و شهرهای مختلف کشور است. با توجه به نام گذاری امسال به نام اقتصاد مقاومتی، اقدام و عمل؛ و با عنایت به ظرفیت های موجود داخلی در اقتصاد کشور، توجه به فرصت های فراوان موجود در صنایع دستی می تواند آثار فراوانی بر اقتصاد کشور داشته باشد. در ادامه بهتفصیل به مزیت های صنایع دستی در کشور اشاره خواهیم داشت.
توجه به تولید ملی و افزایش صادرات غیرنفتی
همواره تلاش برای افزایش درآمد ملی و تولید سرانه داخلی، موردتوجه کشورها برای افزایش رشد و توسعه اقتصادی بوده است. در این راستا صنایع دستی در بسیاری از کشورهای درحال توسعه مانند هند، چین، اندونزی، تایلند و نپال بسیار موردتوجه قرارگرفته و از این طریق این کشورها توانسته اند درآمد ارزی قابل توجهی را از آن خود کنند. متأسفانه در حال حاضر صنایع دستی کشورهایی مانند چین و تایلند در کشور ما به وفور یافت می شوند و این در حالی است که کشور ما با توجه به تنوع اقلیم، گوناگونی اقوام و آداب و رسوم مختلف در سراسر کشور ظرفیت های فراوانی ازلحاظ صنایع دستی را در خود گنجانده که در سایه غفلت مسئولین رونق تولید خود را رفتهرفته ازدست داده است.
در حال حاضر در ایران بیش از ۲۵۰ رشته صنایع دستی وجود دارد که ۱۲۰ رشته آن تا پیش از دوره قاجار کاربرد داشته، اما اکنون به دلایلی همچون توسعه صنعت، روی کار آمدن رشته های جدید، گرانی مواد اولیه، مشکلات صادرات و بی توجهی به صنایع دستی تنها بخش محدودی از این رشته ها فعال و موجود است.
صنایع دستی و رونق گردشگری
تجربه نشان داده است بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی به خرید محصولات صنایع دستی از شهرهای مختلف کشور اقبال نشان داده اند و همین امر ضرورت توجه به صنعت گردشگری در کشور را دوچندان می کند، چراکه بارونق گردشگری و توسعه صنعت توریسم، بهره برداری بیشتر از فرصت های موجود در صنایع دستی را به همراه خواهد داشت و فروش بیشتر این محصولات سبب افزایش درآمد کشور و افزایش ارزآوری می شود.
البته در این زمینه می توان به صادرات صنایع دستی و سنتی نیز اشاره داشت که نیازمند معرفی، تبلیغات و بازاریابی هدفمند در سطح بینالمللی است که سبب افزایش صادرات غیرنفتی و درآمد ارزی خواهد شد.
فرصت های اشتغال زایی در روستاها و شهرهای کوچک
در حال حاضر یکی از مشکلات اساسی در کشور عدم توانایی دولت در ایجاد و رونق اشتغال برای جوانان است. توجه به نقش این هنر-صنعت بومی در کاهش بیکاری ازآنجا اهمیت می یابد که صنایع دستی نیازی به سرمایه، امکانات و تجهیزات فراوانی ندارد و افراد فعال در این عرصه با مواد اولیه فراوان و ارزان می توانند ارزشافزوده بالایی را تولید کنند.
از سوی دیگر یکی از عوامل اصلی مهاجرت به شهرها بیکاری و نبود شغل مناسب در شهرهای کوچک و روستاها است که حمایت از تولید محصولات صنایع دستی می تواند فرصت های شغلی مناسبی برای روستائیان به همراه داشته باشد. علی الخصوص در فصل سرما که رونق کشاورزی و دامداری کاهش یافته و بسیاری از روستائیان را برای کسب درآمد راهی شهرهای بزرگ می کند. از طرفی با توجه به مشارکت زنان در تولید صنایع دستی، فروش این محصولات در اقتصاد خانواده های روستایی نقش مؤثری خواهد داشت.
طبق گفته دکتر مسعود سلطانی فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در خلال برنامه ششم توسعه دولت موظف است سالانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزار شغل از طریق صنایع دستی ایجاد کند. این در حالی است که برای ایجاد اشتغال در حوزه صنعت برای یک نفر بهمراتب سرمایه گذاری ارزی بسیار بیشتری نیاز است و این یکی از مهم ترین مزیت های اقتصادی در حوزه صنایع دستی برای ایجاد اشتغال به شمار می رود.
البته نکته ای که در حمایت و تقویت از صنایع دستی باید مدنظر قرار گیرد، بهره بردن از امکانات و دستاوردهای فناورانه روز در تولید انبوه این محصولات است که در دیگر کشورها نیز این مسئله موردتوجه قرارگرفته و به افزایش صادرات این محصولات در سطح بین الملل منجر شده است.
علاوه بر مزیت های اقتصادی این محصولات که در بالا اشاره شد، انتقال و معرفی فرهنگ ایران زمین از طریق صنایع دستی به مردم جهان فرصت ذی قیمتی برای کشور است. چراکه آثار تمدن چند هزارساله ایران در مناطق مختلف در این تولیدات جلوه گری می نماید و درواقع صنایع دستی معرف میراث فرهنگی ارزشمند برای هر کشور است.
به نظر می رسد با توجه به افزایش واردات و در صورت بی توجهی دولت و عدم حمایت از این صنایع، با کاهش رونق در تولیدات این محصولات مواجه شده که باعث رکود در صادرات آنها نیز خواهد شد. از طرفی حمایت از این صنایع و تولیدکنندگان آن می تواند نقش بسزایی در اشتغال و رونق اقتصادی بخشی از مردم کشور -غالباً روستاها و عشایر- داشته باشد و افزایش صادرات این محصولات منجر به افزایش درآمدهای ارزی از طریق صادرات غیرنفتی خواهد شد. درواقع حمایت از صنایع دستی به تحقق یکی از اصول اساسی اقتصاد مقاومتی که تکیه بر ظرفیت های داخلی اقتصاد است، منجر خواهد شد که به شدت نیاز به آن احساس می شود.