استان کهگیلویه و بویراحمد از اصالت و قدمت دیرینه ای برخوردار است. در حال حاضر بخش گسترده ای از صنایع دستی این منطقه، توسط عشایر استان تولید می شود. بدین سبب در این منطقه از کشور، محصولات صنایع دستی رونق و اعتبار فراوانی دارد. در میان رشته های متنوع این حوزه، تولید بافته های داری در این منطقه بسیار رایج و متداول است. برای آشنایی با صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد به تعدادی از مهم ترین آن ها اشاره ای خواهیم داشت:
قالی بافی
قالی بافی یکی از اصیل ترین صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد است که غالبا در میان عشایر و روستاییان رواج بسیار دارد. در قالی های بافته شده در این منطقه، جنس تارها از پنبه یا ترکیبی از پشم و مو و جنس پود ها از پنبه یا پشم است. همچنین پرزهای این قالی ها از جنس پشم بوده و بعضا از کاموا های رنگی نیز در بافت قالی استفاده می شود. دارهای قالی بافی در سطح استان معمولا به صورت افقی بوده و یک یا دو بافنده به طور همزمان به بافت قالی می پردازند. طرح های به کار رفته در قالی های استان کهگیلویه و بویراحمد، عمدتا شامل نقوش عشایری است. این طرح ها معمولا از گذشتگان و نسل های پیشین این منطقه به یادگار مانده و نشان دهنده اصالت و قدمت این صنعت در استان است. بافندگان این منطقه معمولا با الهام از طبیعت پیرامون خود، طرح هایی زیبا و چشم نواز را بر زمینه این قالی ها نقش می بندند.
یکی از طرح ها و نقوش اصیل قالی های این استان، نقش حوض است که از طریق خطوط شکسته در فضاهای هندسی زمینه قالی شکل می گیرد. این نقش به خصوص در زمینه قالی بافته می شود و اغلب، طرح های گل خرده که شامل نقوشی کوچک نظیر چنگ، گل پنج پر و … است، در اطراف حوض ها و فضاهای خالی بافته می شود. نقش حوض دارای انواع متفاوتی است که قدیمی ترین آن نقش یک مربع است که در وسط آن نقش چنگ وجود دارد. در اطراف این مربع نیز هیچ گل خرده ای بافته نشده است. این نوع طرح که به نقش حوض ساده مشهور است قدمتی ۱۳۰ ساله دارد.
گلیم بافی
این حرفه در استان کهگیلویه و بویراحمد از قدمتی دیرینه برخوردار است و در میان زنان روستایی و عشایر رونق فراوان دارد. یکی از ویژگی های گلیم های این منطقه، نقوش بسیار متنوع آن است و در میان طرح های به کار رفته در این گلیم ها، نقش شانه از رواج بیشتری برخوردار است. لازم به ذکر است سبک قالی بافی در این منطقه به استان فارس شباهت بسیار دارد. از مراکز عمده قالی بافی در استان می توان به مناطقی مانند یوسف آباد، گنجه کان، موردراز علیا و سفلی، سپیدار، بهمنی، تنگ سرخ و … اشاره کرد. همچنین در منطقه عشایری بی بی حکیمه در نزدیکی دو گنبدان، بافت گلیم بسیار رایج است.
جاجیم بافی
از دیگر صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد ، جاجیم بافی است. تولیدات این رشته از صنایع دستی نیز مانند سایر بافته های داری، توسط زنان روستایی و عشایر استان بافته می شود. نقوش متداول در جاجیم های این استان عبارتند از نقش خشت، لوزی، آغاجری، ماریو، ماشورکش و … این تولیدات به خصوص در زندگی عشایر کاربرد فراوان دارد و به عنوان رختخواب پیچ، رو انداز، زیر انداز و… از این دستبافته استفاده می کنند. متاسفانه در چند سال گذشته بافت جاجیم در این منطقه رونق خود را از دست داده و عشایر استان از مناطق دیگر کشور نظیر شیراز، بهبهان و … جاجیم مورد نیاز خود را خریداری می کنند. در حال حاضر در برخی از مناطق استان کهگیلویه و بویراحمد، از جمله منطقه کاکون بافت جاجیم به صورت محدود انجام می شود.
گبه
این نوع دستبافته که غالبا توسط عشایر استان بافته می شود، در زندگی مردم کوچ رو کاربرد فراوان دارد. در گذشته تولیدات گبه به ندرت در معرض فروش و عرضه قرار می گرفت. به دلیل اینکه این دستبافته غالبا جنبه خود مصرفی برای عشایر داشت و طرح ها و رنگ های دلخواه آن ها در بافت گبه به کار می رفت. اما امروزه به دلیل عرضه و فروش این نوع دستبافته، سلیقه مشتری نیز در بافت گبه دخیل بوده و طبق درخواست سفارش دهندگان بافته می شود. از جمله نقوش متداول در گبه های کهگیلویه و بویراحمد می توان به نقوش هندسی و به خصوص نقش حوض اشاره کرد. نقش دیگری که در این گبه ها بسیار دیده می شود، نقش چنگ است که در گبه های خود رنگ و رنگی بافته می شود.
سیاه چادر
یکی دیگر از صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد ، بافت سیاه چادر است و از سابقه ای طولانی در این منطقه برخوردار است. در حال حاضر تولید این نوع دستبافته در سطح استان رونق خوبی داشته و توسط زنان عشایر منطقه بافته می شود. سیاه چادر یکی از ضروری ترین وسایل زندگی عشایری است. این دستبافته از موی تولید شده و به دو صورت تابستانی-در اصطلاح محلی بهون- و زمستانی-گرمه- بافته می شود.
گچمه بافی
تولید این نوع دستبافته صرفا به استان کهگیلویه و بویراحمد اختصاص دارد. گچمه بافی در واقع تلفیقی از قالی و گلیم است، به طوری که در زمینه گلیم، گل های قالیچه ای نقش می بندد. همچنین در تولید این دستبافته به هیچ وجه پود به کار نرفته و از خامه ای که در بافت گلیم بوده، استفاده می شود. پس از چله کشی، در حاشیه و نقشه آن به صورت برجسته، از بافت قالی استفاده می شود. کاربرد گچمه شامل زیرانداز و نیز برای تزئین چادر و خانه های روستایی است. هم اکنون این هنر دستی در مناطقی نظیر پازنان، لما، سپیدار، بوته علیا و … بسیار رایج است.
نمکدان
از دیگر صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد ، بافت نمکدان است و صرفا توسط عشایر منطقه بافته می شود. این دستبافته در زندگی مردم کوچ رو به عنوان وسیله ای برای نگهداری و حمل نمک کاربرد داشته است. مواد اولیه بافت نمکدان مخلوط پشم و مو است و با وسایل مربوط به بافت قالی و گلیم تولید می شود. طرح های و نقوشی که بر زمینه نمکدان کار می شود، عبارتند از چندین ردیف لوزی های کوچک و رنگارنگ که به تناوب در کنار هم قرار گرفته اند. در حال حاضر استفاده کاربردی این دستبافته کمتر شده و غالبا به عنوان یک هنر اصیل عشایری از آن یاد می شود.
توبره بافی
یکی دیگر از انواع دستبافته های عشایر استان توبره است. در واقع این هنر دستی یک کیف مستطیل شکل است که دو طناب به دو طرف آن متصل شده است. از این وسیله در صحرا برای ریختن علوفه استفاده می شود. از طرح ها و نقوش به کار رفته در توبره، می توان به نقش گل توبره و گل آدمی اشاره کرد. لازم به ذکر است این وسیله به عنوان جهیزیه در وسایل دختران عشایری محسوب می شود.
جل بافی
جل نوعی دستبافته است که به گلیم شباهت بسیار داشته و توسط عشایر استان بافته می شود. کاربرد این محصول دست باف، به عنوان پوششی برای چهارپایان به خصوص اسب و الاغ است. در گذشته برای بافت جل از پشم استفاده می کردند، اما امروزه نخ پنبه ای در تولید آن به کار می رود. این نوع دستبافته به صورت یک رویه بافته می شود و از یک طرف دارای نقش است.
جوال بافی
یکی دیگر از صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد جوال، حور و یا به اصطلاح محلی خور نام دارد. در واقع این هنر دستی یک بافته مربعی شکل است و از دو بخش مساوی تشکیل شده است. حور شباهت بسیاری به گلیم داشته و ابزار به کار رفته در بافت آن مانند بافت گلیم است. قسمت رویی جوال نسبت به قسمت پشت آن از نقوش متنوع تری برخوردار است. عشایر منطقه پس از اتمام کار، مربع بافته شده را از وسط تا کرده و اطراف آن را می دوزند. در نهایت این دستبافته به صورت یک کیسه در می آید. جوال در زندگی مردم عشایر کاربرد داشته و از آن به عنوان وسیله ای برای حمل و نقل آذوقه، بذر، کاه و … استفاده می کنند.
از دیگر صنایع دستی استان کهگیلویه و بویراحمد می توان به بافت جانماز، طناب، پشتی، سفره، خورجین، آینه دان و … اشاره کرد.