صنایع دستی استان آذربایجان غربی در این خطه هنرپرور از کشورمان همواره از جایگاه برجسته ای برخوردار بوده و مردان و زنان این منطقه کوشیده اند فرهنگ غنی و آدابورسوم محلی خود را در قالب صنایع دستی بی بدیل و ممتازی به نمایش بگذارند.
تنوع در فرهنگ و قومیت و آداب و رسوم در این منطقه از کشورمان سبب شده صنایع دستی مطرحی در سطح کشور و در عرصه بین المللی توسط هنرمندان این خطه تولید شود. بهطور مثال هم جواری دو قومیت ترک و کرد در این استان منجر به خلق آثار هنری بی نظیری در حوزه صنایع دستی شده است که در ادامه به آنها اشاره ای خواهیم داشت:
قالی بافی
از بررسی تاریخی نقشه های فرش در استان آذربایجان غربی مشخص شده نقشه مخصوصی که متعلق به این استان باشد، وجود نداشته و در حال حاضر قالیبافان این منطقه از نقشه سایر مناطق به بافت قالی می پردازند. این خطه از کشورمان از استان آذربایجان شرقی که مهد هنر قالی بافی است، تاثیر بسیاری پذیرفته و در این استان قالی بافی از جایگاه والایی برخوردار است.
در میان شهرهای استان آذربایجان غربی شهرهای تکاب، میاندوآب، ارومیه، خوی، بوکان، شاهیندژ و … در عرصه قالی بافی شهرت بسیار دارند. مخصوصا فرش ریز ماهی خوی و افشار آهنین تکاب به دلیل ویژگی های خاصی نظیر ظرافت و استحکام فراوان، نه تنها در ایران بلکه در عرصه بین المللی بسیار زبانزد هستند.
گلیم بافی
درگذشته در روستاهای استان آذربایجان غربی همانند سایر نقاط ایران، مواد اولیه بافت گلیم به روش سنتی تهیه می شد؛ اما با ورود نخ های شیمیایی و آسان تر بودن دسترسی به آن، این نخ ها جایگزین نخ های طبیعی در مراحل بافت گلیم شدند. در مناطقی از این استان گلیم سوماک توسط قالی بافان محلی بافته می شود.
منبت کاری و ظریف کاری بر روی چوب
یکی از آثار هنری منحصربهفرد در شهر ارومیه هنر نازک کاری و ظریف کاری بر روی چوب است. شهرت این شهر در زمینه نازک کاری بر روی چوب تا حدی است که این حرفه را بهعنوان پدر هنرهای چوب ارومیه می شناسند. چوب استفاده شده در این رشته از چوب درختانی همچون گردو، صنوبر، سرو، سنجد و … تهیه می شود و وسایل تزئینی زیبایی نظیر جعبه های آرایشی، دستبند و گردنبند، انواع مجسمه های حیوانات، وسایل بازی شطرنج، تخته نرد و… درنهایت ظرافت و دقت ساخته می شود.
رودوزی
یکی از آثار هنری ارزشمندی که توسط زنان و دختران این استان با هنر و ظرافت فراوان دوخته می شود، هنر رودوزی است که در این منطقه همچون استان آذربایجان شرقی غالبا به صورت ممقان دوزی انجام می گیرد. مواد اولیه در این نوع دوخت شامل نخ ابریشم رنگی و پارچه است و درگذشته در تهیه کلاه از این دوخت استفاده می شده است؛ اما در حال حاضر برای افزایش کاربرد آن در زندگی روزمره تولیداتی از قبیل کمربند، کفش، جلیقه، رومیزی و … به وسیله این نوع دوخت انجام می گیرد.
چاپ های سنتی و رنگرزی
چاپ های سنتی به تولیداتی اطلاق می شود که بهوسیله قلم مو، قالب و شابلون رنگ آمیزی شده و نقش های زیبا و چشم نوازی به خود می گیرند. همچنین در منطقه آذربایجان غربی حرفه رنگرزی نیز جایگاه ممتازی دارد.
از دیگر صنایع دستی استان آذربایجان غربی می توان به کارگاه هاى صابون سازى، شمع سازى و چاقوسازى نیز اشاره کرد که در سطح استان فعالیت گسترده ای دارند. همچنین در شهرهای مختلف استان برخی از رشته های صنایع دستی فعال ترند به طور مثال در شهرستان میاندوآب قالی بافی، حصیربافی و کوزه گری از رونق بیشتری برخوردار است. همچنین در شهرستان خوی بافت گلیم، شال گردن، پیراهن، جاجیم و تبدیل پشم به نخ در حوزه صنایع دستی شاخص ترند.
در روستاهای اطراف ارومیه نیز کوزه گری، سبدبافی، گلیم، جاجیم، پیراهن بافی، بافت چادرهای کتانی و … بیشتر رواج دارد. در شهرستان ماکو گلیم بافی، جاجیم بافی، سبدبافی، حصیربافی و … جزء صنایع دستی فعال این ناحیه محسوب می شود. همچنین در شهرستان مهاباد نیز جاجیم بافی، دوخت لباس های زنانه و مردانه، بافت جوراب های پشمی، کلاه، پشه بند دوزی و … بسیار رایج است.
منطقه آذربایجان غربی بهواسطه تنوع در فرهنگ و قومیت در حوزه صنایع دستی ظرفیت های فراوانی در جهت پیشرفت اقتصادی و فرهنگی منطقه دارد و با بهره برداری مناسب از این فرصت ها میتوان در جهت توسعه اقتصادی و فرهنگی استان گام های بلندی برداشت.