در دهه های اخیر صنعت گردشگری پیشرفت و رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. پس از تجارت نفت و خودرو، صنعت توریسم یک صنعت درآمدزای جهانی است. اکثر کشورها به صنعت گردشگری به دلیل نقش مهمی که در حوزه اقتصاد کشورها می تواند ایفا کند، نگاه ویژه ای داشته اند. یکی از مزایای اقتصادی این حوزه کمک به رونق صنایع دستی کشور مقصد است. اغلب گردشگرانی که به یک کشور سفر می کنند، با خرید از صنایع دستی زمینه رونق این تولیدات را فراهم می آورند.
بر طبق آمار سال ۲۰۱۱ صنعت توریسم درآمدی در حدود ۱٫۰۳۰ تریلیون دلار نصیب کشورهای مقصد گردشگری کرده است. سازمان جهانی جهانگردی نیز در سال ۲۰۲۰ تعداد ۱٫۳۶۰میلیارد نفر و در سال ۲۰۳۰، جمعیتی معادل ۱٫۸۰۹ نفر گردشگر را پیش بینی کرده است. در این گزارش اشاره شده در سال۲۰۲۰، جمعیتی معادل ۷۱۷ میلیون نفر و در سال ۲۰۳۰، معادل ۱٫۰۳۷ تریلیون نفر گردشگر به کشورهای درحال توسعه سفر خواهند کرد. این آمار نشان می دهد کشورهای درحال توسعه و ازجمله کشور ما فرصت اقتصادی منحصربه فردی در این حوزه پیشرو دارد.
در حال حاضر وضعیت صنعت توریسم در ایران چندان مناسب نیست. در سال ۲۰۱۴ از تعداد ۱٫۲۵۰ میلیارد نفر گردشگر، درآمدی معادل ۱٫۵۰۰ میلیارد دلار درآمد نصیب کشورهای جهان شده است. به گفته سلطانی فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، در کشور ما از ۵٫۱۰۰ میلیون گردشگر خارجی، ۷٫۷۰۰ میلیارد دلار درآمد حاصل شده است. متاسفانه این به معنای سهم نیم درصدی ایران از درآمدهای صنعت گردشگری در جهان است. این در حالی است که به دلیل پیشینه تاریخی کشور ما، ظرفیت های فراوان اقتصادی در این حوزه موجود است. کشور ایران از جهت جاذبه های گردشگری در سطح بین المللی بسیار سرآمد بوده و رتبه ۱۵دنیا را دارد. اما سهم این بخش در اقتصاد کشور بسیار ناچیز و حدود دو درصد تولید ناخالص داخلی است. متاسفانه عدم برنامه ریزی هدفمند و ایجاد زیرساخت های مناسب در حوزه گردشگری سبب افت درآمدهای این بخش شده است.
صنعت گردشگری به لحاظ ویژگی ها و مزایای اقتصادی به حوزه صنایع دستی بسیار شبیه است. در هر دو بخش، ایجاد اشتغال به سرمایه ای اندک نیاز داشته و صنعتی پاک و غیر آلاینده محسوب می شود. بدین سبب توجه به این دو حوزه در کشورهای درحال توسعه مانند کشور ما اهمیت بسیاری دارد. به طور مثال در بخش اشتغال، صنعت گردشگری و صنایع دستی می تواند با سرمایه گذاری اندک، ارزش افزوده بالایی را تولید کند. طبق آمار سازمان جهانی گردشگری از هر ۱۲ تا ۱۵ شغل در دنیا، یک شغل به صنعت گردشگری اختصاص دارد. همچنین هر پنج تا ۱۰ گردشگر یک فرصت شغلی را در کشور مقصد ایجاد می کنند. وجود این مزیت اقتصادی در صنعت گردشگری می تواند در کشورهایی که با مسئله بیکاری مواجه اند، بسیار کارساز باشد.
به طورکلی می توان گفت یک رابطه دوطرفه در رونق بخش گردشگری و صنایع دستی وجود دارد. گردشگران غالبا بخشی از خرید خود را به صنایع دستی بومی و سنتی کشور مقصد اختصاص می دهند. آمار جهانی نشان داده در کشورهایی که میزبان گردشگران بیشتری هستند، صادرات صنایع دستی نیز از رونق مناسبی برخوردار است. از نمونه این کشورها می توان به چین، هند، ترکیه و … اشاره کرد. به طور مثال کشور ترکیه از لحاظ تعداد گردشگران در رتبه هفتم جهان و از جهت کسب درآمد در رتبه نهم جهان قرار دارد. بدین جهت ورود این تعداد گردشگر، سبب افزایش فروش و عرضه صنایع دستی این کشور خواهد شد.
یکی از راهکارهای رونق صنایع دستی در صنعت گردشگری یک کشور، ایجاد دهکده صنایع دستی است. گردشگران با بازدید از این دهکده ها می توانند از نزدیک با نحوه تولید صنایع دستی یک منطقه آشنا شوند. در نتیجه گردشگران میل و رغبت بیشتری نسبت به خرید صنایع دستی بومی آن منطقه پیدا می کنند. به عنوان نمونه در کشور هند، برنامه مشخصی در زمینه ایجاد دهکده های صنایع دستی توسط دولت پیگیری می شود. در این برنامه در مدت سه سال ۲۰۰ دهکده صنایع دستی در مناطق شمالی هند ایجاد خواهد شد. دولت هند پیش بینی کرده از این طریق بتواند برای بیش از سه هزار نفر در این حوزه اشتغال ایجاد کند.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان به فرصت های اقتصادی بخش گردشگری توجه ویژه ای مبذول داشته اند. کشور ما به لحاظ پیشینه تاریخی، جاذبه های گردشگری مطرح و سرآمدی در عرصه بین المللی دارد. از طرفی رونق صنایع دستی کشور نیز به رونق بخش گردشگری کشور وابسته است. به نظر می رسد با بهره برداری مناسب از این فرصت های اقتصادی، بتوانیم در جهت توسعه و رشد اقتصادی کشور قدم برداریم.
