امروزه مقوله صنایع دستی در جهان به یکی از مهم ترین ظرفیت های اقتصادی و فرهنگی بدل شده است. کشورهایی که به لحاظ فرهنگی از پیشینه تمدنی برخوردارند، از این موهبت فرهنگی می توانند در جهت توسعه اقتصادی استفاده نمایند. به عبارت دیگر هم زمان با صادرات صنایع دستی قادرند نوع آداب و رسوم و فرهنگ سرزمین خود را به جهانیان معرفی نمایند. از سوی دیگر، در حال حاضر در عرصه تجارت جهانی صنایع دستی فرصت های اقتصادی گسترده ای موجود است. درنتیجه کشورهایی که در این حوزه تولیدات ارزنده و گران قدری دارند، به عرصه رقابت جهانی صنایع دستی وارد شده اند. در این میان، صنایع دستی هند جایگاه خود را در حوزه صادرات جهانی به خوبی تثبیت نموده است.
کشور هند به لحاظ فرهنگ و تمدن از سابقه ای دیرینه برخوردار است. تنوع گسترده در ادیان، آداب و رسوم، سنت های مردم این سرزمین یکی از مزیت های مهم این کشور است. همین امتیاز سبب شده تنوع بسیاری در تولیدات صنایع دستی هند به وجود آید. هنرمندان هندی غالبا از مواد اولیه ای مانند چوب، سنگ، شیشه، فلزات مختلف و سرامیک، آثار زیبایی را تولید می کنند. ازجمله محصولات صنایع دستی هند می توان به شمعدان، قلمدان، گلدان و ظرف های دست ساز اشاره کرد.
هندوستان به لحاظ جمعیتی پس از چین، پرجمعیت ترین کشور جهان محسوب می شود. در این راستا صنایع دستی یک مزیت منحصربه فرد در زمینه ایجاد اشتغال دارد. میزان سرمایه موردنیاز برای اشتغال یک نفر در حوزه صنایع دستی به مراتب کمتر از حوزه های دیگر است. به طور مثال برای اشتغال یک نفر در بخش صنعت، باید چندین برابر سرمایه گذاری نمود. همین امر سبب شده در کشور هند نگاه ویژه ای به مزیت اشتغال زایی در بخش صنایع دستی شود. در این کشور سیاست های حمایتی دولت به توسعه و رشد تولیدات صنایع دستی کمک شایانی کرده است. در حال حاضر حدود هفت میلیون هندی در حوزه صنایع دستی اشتغال دارند. این افراد غالبا در کارگاه های کوچک و با سرمایه ای اندک به تولید صنایع دستی می پردازند.
کشور هند در زمینه بازار سازی و بازاریابی صادرات صنایع دستی بسیار موفق عمل کرده است. میزان صادرات صنایع دستی این کشور در سال ۲۰۱۲ از دو میلیارد و۷۰۰ میلیون دلار به حدود ۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ افزایش یافته است. غالب تولیدات صنایع دستی هند به کشورهایی نظیر آمریکا، کانادا، استرالیا و نیز کشورهای اروپایی صادر می شود. مهم ترین علت افزایش صادرات صنایع دستی این کشور را می توان افزایش تقاضای کشورهای هدف ازجمله آمریکا دانست. همچنین کشور هند توانسته بازارهای جدیدی را در دو قاره آسیا و اقیانوسیه ایجاد کند.
به عقیده کارشناسان، موفقیت کشور هند در صادرات جهانی صنایع دستی، به دلیل برگزاری مستمر نمایشگاه های صنایع دستی هند در کشورهای دیگر است. این امر سبب شده صادرات صنایع دستی هند، پس از دوره رکود جهانی به میزان قبل از آن برسد.
یکی از برنامه های حمایتی دولت هند ایجاد دهکده های صنایع دستی است. دهکده های صنایع دستی سبب آشنایی گردشگران با شیوه های تولید صنایع دستی توسط هنرمندان این حوزه می شود. درنتیجه گردشگران برای خرید صنایع دستی رغبت بیشتری نشان داده و از این طریق فروش صنایع دستی محلی رونق می گیرد. طبق یک برنامه مشخص، راه اندازی ۲۰۰ دهکده صنایع دستی در مناطق شمالی هند در دستور کار دولت قرار دارد. دولت هند پیش بینی کرده در مدت سه سال، زمینه ایجاد اشتغال برای سه هزار نفر در این بخش فراهم می شود.
هندی ها علاوه بر تمرکز بر صنایع دستی خود، از تولیدات سایر کشورها نیز کپی برداری می کنند. به طور مثال بسیاری از نقوش قالی که متعلق به ایران است، در فرش های تولید این کشور به چشم می خورد. در سایر رشته های صنایع دستی ایران نیز نظیر این اتفاق رخ داده است. هندی ها با کپی برداری از صنایع دستی ایران، این تولیدات را با قیمتی ارزان تر به سایر کشورهای جهان صادر می کنند. به راستی جای تاسف است که به دلیل کم توجهی به حوزه صنایع دستی شاهد این مسائل در عرصه رقابت جهانی هستیم.
به طورکلی مهم ترین عامل رشد تولید و صادرات صنایع دستی هند را می توان حمایت های دولتی از این بخش دانست. سیاست های حمایتی این کشور سبب شده تولید صنایع دستی سالانه با رشد هفت درصدی همراه باشد. این کشور با آگاهی از ظرفیت های اقتصادی این حوزه، توانسته درآمد ارزی بالایی را از این طریق نصیب خود کند.
در حال حاضر ایران به همراه دو کشور چین و هند سه ابرقدرت در تولید صنایع دستی محسوب می شوند. بااینحال صادرات صنایع دستی ایران از جایگاه واقعی خود بسیار دور مانده است. از سوی دیگر با ورود کشورهای دیگر به عرصه رقابت جهانی صنایع دستی، ماندن در این عرصه روز به روز دشوارتر می شود. به نظر می رسد درصورت عدم برنامه ریزی صحیح در این حوزه، نمی توانیم به حفظ جایگاه فعلی خود نیز امیدوار باشیم.